Montrö Boğazlar Sözleşmesi 1936‘da 20 yıllığına imzalanmış başarılı bir sözleşme. Bu 20 yıldan sonra her seferinde 5 yıllığına süresi uzuyor. Son 5 yıllık süre 8 Kasım 2021′de sona eriyor. Montrö tartışmasının çıkması bu tarihten ve duyulan endişeden bağımsız değil.

Büyükelçilerin ve emekli amirallerin geçen yıldan bugünlere dek gelen 2 grup açıklamasını bu 5 yıllık sürenin 8 Kasım 2021‘de sona ermesinden bağımsız okumak mümkün değil. Montrö‘den çıkılırsa Türkiye‘nin büyük bir çatışma ortamında kalmasından endişe edildiği anlaşılıyor.

Montrö bize önemli avantajlar sağladığı gibi Rusya-Batı arasında ciddi bir denge kurmamıza da imkan veriyor. Bununla beraber sözleşme boğazlardan geçebilecek savaş gemilerini sınırlandırdığı için bu nedenle ortaya çıkabilecek bir çatışmayı da engelliyor. Türkiye, bunu korumalıdır.

Sözleşme sayesinde boğazlardan geçecek kuvvetin tonu 15 bin tonu geçemiyor. Ayrıca Karadeniz’e kıyısı olmayan devletlerin gemilerinin Karadeniz’de kalma süresini en çok 15 gün ile sınırlıyor. Bu da Türkiye’ye Karadeniz’i uluslararası bir çatışmadan uzak tutma avantajı sağlıyor.

Montrö, Türk Boğazlarının Türkiye tarafından tam kontrolünü sağladığı gibi muharip seyrüseferi de sınırlandırmakla Türkiye’yi uluslararası çatışma riskinin emniyet sibopu haline getiriyor. Bu ciddi bir avantajdır; denge ve sulhu koruma avantajı sağlıyor. http://sam.baskent.edu.tr/belge/Montro_TR.pdf

Meseleyi “boğaz geçiş ücreti” üzerinden okuyanlar, Montrö’nün denge ve sulhu koruma üzerine kurulu yapısı olmaksızın Karadeniz’de çıkabilecek bir çatışmanın ekonomimize ne denli büyük zararlar açabileceğini de hesap etmeli. Çatışmanın topraklarımıza sıçramasını düşünemiyorum bile.

ALİ AKTAŞ